Zondagvoormiddag 8 december 2024 om 10.30 uur
Halfronde zaal Stadskantoor
Industrielaan 2 in 9900 Eeklo

“ROOMEN OF DE DOOD”: EEN VERHAAL VAN MEETJESLANDSE ZOEAVEN

De eenmaking van Italië is een lang verhaal, dat loopt van 1820 tot 1870, eindigend met de inname van Rome. Het was de Franse periode, bezetting, die het nationalisme aanwakkerde en ook die periode betekende kennismaking met het liberalisme. 

Belangrijke namen, mannen, uit die periode zijn Mazzini, Cavour en, misschien de meest bekende, Garibaldi. Er vonden meerdere revoluties plaats in de diverse Italiaanse staten, voornamelijk koninkrijken. Vooral Oostenrijk en Frankrijk probeerden hierbij hun invloed te verhogen, wat de toestand vaak nog ingewikkelder maakte. De paus moest als staatshoofd meermaals de benen nemen. 

In 1860 richtte hij een internationaal vrijwilligersleger op. Het was zo’n 10 jaar actief. Er dienden in verhouding veel Meetjeslanders in. Hoe kwam dat? Wie waren ze? Wat kennen we van hun belevenissen? Er is al af en toe onderzoek gebeurd. Meerdere antwoorden kunnen we afleiden uit tal van brieven die bewaard bleven, maar die ook nieuwe vragen oproepen. Die leiden op hun beurt misschien ook naar nieuwe inzichten en verklaringen.

Ingekleurde pentekening van een gevecht tussen Garibaldisten en Zoeaven (sterk beschadigd fragment), die de Urselse zoeaaf Petrus Goossens in zijn uniformkoker bewaarde. (privaat archief)

Zondagvoormiddag 10 november 2024 om 10.30 uur 
Grote Raadzaal 
Kasteeldreef 72 in 9920 Lovendegem (Lievegem)

GENTSE GRONDEN. EEN GESCHIEDENIS VAN STAD EN PLATTELAND.

Vandaag is Gent eigenaar van zo’n 1800 hectare plattelandsgrond, voornamelijk buiten de stadsgrenzen. Maar ooit was dat 5000 hectare akkers, weiden en bos. De stad op het platteland: wat is het verhaal achter die gronden? Waar ligt hun toekomst? Naar aanleiding van de expo Gentse Gronden in het STAM (22 maart – 29 sep 2024) vertelt Esther Beeckaert deze 800 jaar oude geschiedenis over grondbezit, armen- en ziekenzorg en de relatie stad-platteland.

Het verhaal van de Gentse landbouwgronden start in de dertiende eeuw, wanneer Gentse stedelingen, abdijen en hospitalen eigenaar worden van gronden buiten de stadsmuren. Ze hebben de gronden eeuwenlang broodnodig om financieel stabiel te blijven en om te voorzien in voedsel voor arme en zieke mensen in de stad. Zo ontstaan er hechte relaties met tal van boerenfamilies in hoeves verspreid over de ruime regio. Ook in het Meetjesland vinden we sporen terug van deze intrigerende geschiedenis.

De spreker zal het publiek ook confronteren met drastische veranderingen in de twintigste eeuw. De stad breidt uit met de haven en autosnelwegen, het nieuwe OCMW hervormt het sociaal beleid en ook de landbouwsector verandert grondig. Ze onthult hoe de Gentse landbouwgronden deels verkocht worden en in de vergetelheid raken.

Dit alles helpt ons om het actuele debat over de Gentse gronden beter te begrijpen. Kunnen de verhalen van het verleden ons in de toekomst opnieuw inspireren om de relatie stad-platteland heruit te vinden?

Panoramisch zicht op Gent (J.-B. J. Wynantz)

Zondagvoormiddag 29 september 2024 om 10.30 uur 
Administratief centrum Ertvelde (oud gemeentehuis) 
Marktplein 2 in 9940 Ertvelde (Evergem)

VAN AARDE, HOUT EN STEEN.
MOTTEKASTELEN EN DONJONS IN HET MIDDELEEUWSE MEETJESLAND.

Enig idee hoe de versterkte woonplaatsen van de adel er vanaf de 11de tot 13de eeuw uitzagen? Vandaag zijn daar nog enkel schaarse getuigen van te zien in de vorm van wat aarden bulten of van muren ingebouwd in latere bouwwerken.

Mottekastelen bestonden uit een kunstmatige heuvel, bekroond met een houten toren en omringd door een palissade, het zogenaamde opperhof. Het al dan niet opgehoogd voorhof, waarop zich de bedrijfsgebouwen en verblijven voor het personeel bevinden, is eveneens van een palissade voorzien. Zowel het voor- als het opperhof zijn door een brede gracht omringd, meestal in een achtvorm.

Donjons zijn massieve woontorens in steen, aanvankelijk natuursteen, maar later ook in baksteen. Ze kenmerken zich door dikke muren, soms meer dan twee meter dik en kennen een ingang op de eerste verdieping.

Beide versterkingsvormen geraken vanaf de 13de eeuw voorbijgestreefd door de introductie van de waterburchten.

Waar je in het Meetjesland nog sporen van deze versterkingen kan zien, kom je te weten tijdens deze lezing/ presentatie.

Zondagvoormiddag 15 september 2024 om 10.30 uur 
Erfgoedcentrum in kerk 
Poeseledorp 1A in 9850 Poesele (Deinze)

ONZE POOLSE BEVRIJDERS: VERGETEN HELDEN

Dirk Verbeke, voorzitter van de vzw Eerste Poolse Pantserdivisie België en medeauteur van het boek Vergeten Helden (Lannoo), vertelt het ongelofelijke verhaal van de Poolse soldaten die 60 Vlaamse steden en gemeenten in september 1944 hebben bevrijd.

Met 16 000 kwamen ze begin augustus 1944 aan land in Arromanches (Normandië), sloten midden augustus in Mont-Ormel de omsingeling van de terugtrekkende Duitsers waar 10 000 Duitsers sneuvelden en 45 000 werden gevangengenomen en zetten de achtervolging in. Op 6 september overschreden zij de Frans-Belgische grens en een maand later verlieten zij België nabij Baarle-Hertog. Ongeveer 400 van hen sneuvelden voor onze vrijheid.

Wie waren deze Poolse soldaten? Waar kwamen zij vandaan? En wat gebeurde er met hen na de oorlog?

Hun bevelvoerder generaal Maczek werd ereburger van heel wat Vlaamse steden en gemeenten en zijn divisie herleeft in heel wat straatnamen.

Dirk Verbeke vertelt er alles over aan de hand van de getuigenissen uit zijn boek. leder van deze soldaten verdient zijn eigen boek.

Een hommage aan deze Poolse bevrijders, vergeten helden, 80 jaar na hun roemrijke bevrijdingstocht.

Na de presentatie kan een getekend exemplaar van zijn boek tegen gereduceerde prijs worden gekocht.

Feest in Hansbeke bij de bevrijding in september 1944

Dinsdagavond 14 mei 2024 om 19.30 uur
Leeszaal Geschiedenis & Cultuur ArtA’A
Stationsplein 25 in 9880 Aalter
(ruime parkeergelegenheid)

GEOPORTALEN EN DIGITALE KAARTEN GEBRUIKEN ALS INFORMATIEBRON VOOR GESCHIEDKUNDIG ONDERZOEK
inleiding en workshop

Als visuele bronnen zijn kaarten voor de lokale geschiedschrijving van bijzonder belang. Als die dan nog eens digitaal ter beschikking staan, waarbij je van op je bureau alles kan raadplegen, dan is dat bijzonder handig. En als die dan nog eens gegeorefereerd zijn, t.t.z. zo aangepast dat zij dezelfde schaal en vorm hebben van hedendaagse kaarten, dan is dat een extra troef. En alsof het nog niet genoeg is, kan je daar ook teksten en sites direct uit raadplegen, door gewoon door te klikken.

Het Geoportaal van het agentschap Onroerend Erfgoed biedt al deze mogelijkheden en ook de kaarten van Geopunt zijn een interessante aanvulling.

De bedoeling is op een basismanier met de mogelijkheden van deze websites kennis te maken, zonder dat je bijzonder handig met de computer hoeft te zijn.

In het eerste gedeelte wordt de toelichting gegeven. Na de pauze kan wie een laptop heeft meegebracht onder begeleiding zelf oefenen, of anders gewoon kijken bij de buur.

OPGELET: max. 30 deelnemers! Inschrijven via ons contactformulier is noodzakelijk. 

Basiskaart Vlaanderen (GRB) met in de blauwe cirkel een projectie van de Atlas der Buurtwegen (1841-1845).
Let op de omwalde hoeve Jacquemijnsstede, Houtem 12, Aalter;
linksonder ARTA’A, Stationsplein 25.

Geschiedenis in/van het Meetjesland

Klik op de foto om de folder in groot formaat te bekijken.
(Opent in een nieuw venster).

Een organisatie van :

• het Historisch Genootschap van het Meetjesland,
  in samenwerking met :
• Erfgoed Aalter
• Familiekunde Vlaanderen – regio Meetjesland
• Erfgoedvereniging Het Land van Nevele
• Heemkundige Kring Het Ambacht Maldegem
• Historisch Lieveland
• Vereniging voor Heemkunde in het Meetjesland

Praktische informatie :

De toegang tot de vijf lezingen is gratis, iedereen is van harte welkom.
Alle verdere inlichtingen bij Filip Bastiaen : 0498 / 85 55 70 of via ons contactformulier

Zondag 10 december 2023 om 10.30 u.
De Koperen Leeuw
Tieltsesteenweg 30 in 9900 Eeklo

“IN AFWACHTINGE VAN ULIEDEN ANTWOORDE”

Vlaamse Napoleonsoldaten schrijven naar het Meetjesland.

Na het invoeren van de Franse conscriptie komen tienduizenden Vlaamse jongens als soldaat in vele uithoeken van Europa terecht. Brieven vormen hun enige link met de familie thuis. Waarom en waar bleven hun brieven bewaard? Wat leren ze ons over het soldatenleven (spoiler: weinig rooskleurigs)? Soldaten vroegen vaak geld aan hun ouders, maar hoe kregen ze dat in handen? Wat waren hun overlevingskansen in oorlogstijd? Met talrijke citaten in de oorspronkelijke taal.

U denkt waarschijnlijk, tiens, er was toch een lezing over zoeaven en hun brieven aangekondigd? Dat klopt, maar de spreker kan er door een (dringend geworden) medische ingreep niet zijn.

Uitstel behoeft geen afstel te betekenen.

We zijn ervan overtuigd dat we (zeker in deze korte tijdsspanne) een waardige vervanger hebben gevonden.

Het onderwerp zal velen kunnen boeien. Het is daarenboven meegenomen dat Napoleon flink in de belangstelling staan. Er is ook wel heel wat kritiek op de huidige belangstelling, maar we kunnen u verzekeren dat onze spreker zich wel houdt aan de historische realiteit.

Zondag 10 december 2023 om 10.30 u.
De Koperen Leeuw
Tieltsesteenweg 30 in 9900 Eeklo

“ROOMEN OF DE DOOD”: EEN VERHAAL VAN MEETJESLANDSE ZOEAVEN

De eenmaking van Italië is een lang verhaal, dat loopt van 1820 tot 1870, eindigend met de inname van Rome. Het was de Franse periode, bezetting, die het nationalisme aanwakkerde en ook die periode betekende kennismaking met het liberalisme. Belangrijke namen, mannen, uit die periode zijn Mazzini, Cavour en, misschien de meest bekende, Garibaldi.

Er vonden meerdere revoluties plaats in de diverse Italiaanse staten, voornamelijk koninkrijken. Vooral Oostenrijk en Frankrijk probeerden hierbij hun invloed te verhogen, wat de toestand vaak nog ingewikkelder maakte. De paus moest als staatshoofd meermaals de benen nemen. In 1860 richtte hij een internationaal vrijwilligersleger op. Het was was zo’n 10 jaar actief. Er dienden in verhouding veel Meetjeslanders in.

Hoe kwam dat? Wie waren ze? Wat kennen we van hun belevenissen? Er is al af en toe onderzoek gebeurd. Meerdere antwoorden kunnen we afleiden uit tal van brieven die bewaard bleven, maar die ook nieuwe vragen oproepen. Die leiden op hun beurt misschien ook naar nieuwe inzichten en verklaringen.

Ingekleurde pentekening van een gevecht tussen Garibaldisten en Zoeaven (sterk beschadigd fragment), dat de Urselse zoeaaf Petrus Goossens in zijn uniformkoker bewaarde. (privaat archief)

Zondagvoormiddag 12 november 2023 om 10.30 u.
Grote Raadzaal
Kasteeldreef 72 in 9920 Lovendegem (Lievegem)

MEETJESLANDSE DOPERSVERHALEN.
REFORMATIE IN ONZE CONTREIEN

In het begin van de 16de eeuw werd Europa overspoeld door de nieuwe godsdienstige ideeën van Luther en Calvijn. Snel bereikten ze de grote steden van Vlaanderen, vooral de handelsstad Antwerpen.

In het zuiden van het Meetjesland, aan de oevers van de Hoogkale (het latere kanaal van Gent naar Brugge) groeide stilaan in Merendree en in de omliggende gemeenten Lovendegem, Waarschoot en Zomergem een doperse gemeenschap. In Deinze, Hansbeke, Zomergem en Eeklo preekten calvinistische predikanten en kenden een grote aanhang.

Door het gezamenlijk hardhandig optreden van de wereldse overheid en de kerk moesten vele protestanten hun geloof met de dood bekopen.
Wie nog kon, vluchtte naar het veilige Noorden en kwam nooit meer naar de geboortegrond terug.

“Kaarte van Staats Vlaanderen (…) gemaakt door W. T Hattinga”.
Bron: Zeeuws Archief.
Na de Vrede van Münster in 1648 groeide het dorpje Eede door de toestroom van doopsgezinde vluchtelingen uit de Zuidelijke Nederlanden.

Zondagvoormiddag 8 oktober 2023 om 10.30 u.
B&B De Steenhove
Veldeken 41 in 9850 Nevele (Deinze)

DE NEDERLANDSE DATABANK DELPHER: EEN VLAAMS VERHAAL

Delpher ontsluit ruim 100 miljoen pagina’s uit Nederlandse kranten, boeken en tijdschriften en de verantwoordelijke daarvoor is zowaar een Vlaming.

Meer nog: Steven Claeyssens komt uit het Meetjesland en heeft zijn roots in Landegem en Lovendegem. Hij studeerde Germaanse filologie aan de UGent. Steven schreef een proefschrift over de Nederlandse uitgeversgeschiedenis en was achtereenvolgens werkzaam bij de universiteitsbibliotheek van Leiden, de Koninklijke Bibliotheek en de nationale bibliotheek van Nederland.

Sinds 2016 is Steven de eerste conservator digitale collecties van de KB. Hij is dan ook de geknipte man om ons door het laagdrempelige Delpher te loodsen. Hij zal ons aantonen op welke manier het digitale archief kan worden ingezet voor wetenschappelijk onderzoek of nuttig kan zijn voor wie graag om welke reden ook in oude kranten, tijdschriften en boeken snuistert.

Optie ontbijt+ lezing!
B&B wil ook zeggen breakfast en voor wie iets vroeger naar de Steenhove kan komen, staat een uitgebreid ontbijt klaar (20 à 22 euro).
Wel graag inschrijven daarvoor via +32 (0)9 371 68 78 of info@desteenhove.be

Dr. Steven Claeyssens

Zondagvoormiddag 10 september 2023 om 10.30 u.
Concertzolder Oud St.-Jozef
Mevrouw Courtmanslaan 92 in 9990 Maldegem

PIETER POURBUS EN DE GESCHILDERDE KAART VAN HET BRUGSE VRIJE (1571)

In 1561 vroeg het Brugse Vrije, de grootste en rijkste kasselrij van het graafschap Vlaanderen, aan Pieter Pourbus om een kaart te schilderen van haar hele territorium, inclusief wegen, waterlopen, dorpen en steden. Tien jaar later leverde de schilder-cartograaf zijn magnum opus af.

De “geschilderde kaart van het Brugse Vrije” (1571) bevindt zich op het kruispunt tussen schilderkunst en cartografie en brengt een groot deel van Kust-Vlaanderen aan het einde van de zestiende eeuw op een unieke manier in beeld. Pourbus schilderde de kaart op een schakelpunt in de geschiedenis: net voor de Tachtigjarige Oorlog en later de industrialisering het kustlandschap voorgoed zouden veranderen.

Daardoor is de kaart een laatste, waardevolle getuige van het laatmiddeleeuwse landschap rondom Brugge. Maar ook door haar combinatie van schaal, afmetingen en details is het schilderij een uniek kunstwerk.

De lezing vertelt ook het verhaal achter de tentoonstelling Pieter Pourbus. Master of Maps, die tussen 1 december 2022 en 16 april 2023 liep in het Groeningemuseum. Daarin stond de geschilderde kaart letterlijk en figuurlijk centraal.

Nieuw onderzoek op zijn hele cartografisch oeuvre geeft een nieuw en verrassend inzicht in Pourbus zijn cartografisch productieproces.

Kaart van het Brugse Vrije (1571). Noordoostelijk deel

Zondagvoormiddag 16 april 2023 om 10.30 u.
Theaterzaal ArtA’A (Academie/Bibliotheek)
Stationsplein 25 in 9880 Aalter (ruime parkeergelegenheid)

“HET VERHAAL VAN VLAANDEREN”:
MEETJESLANDSE HISTORICI VOOR DE CAMERA EN ACHTER DE SCHERMEN

Een medium als televisie biedt veel mogelijkheden, maar heeft ook beperkingen, bijvoorbeeld op het vlak van financiering, uitzendtijd (selecteren is snijden en/of vergeten) en publieks-gerichtheid. Dat de tiendelige reeks “Het verhaal van Vlaanderen” honderdduizenden kijkers wist te bereiken, toont aan dat geschiedenis nog altijd aandacht geniet.

En wat blijkt met deze reeks? Zowat iedereen heeft er ook een mening over. Dat geschiedenis leidt tot kritische zin is hiermee ook bewezen. Of niet? Is alle kritiek gerechtvaardigd? Klopt het verhaal dat in diverse opiniestukken werd opgehangen? Gaat het niet om ideologie? Deze vragen zullen we voorleggen aan twee Meetjeslandse historici die zelf aan het programma meewerkten.

We peilen naar hun inbreng, wanneer ze werden betrokken, waarom ze werden benaderd enz.
Afsluitend mag ook het publiek vragen stellen.

Dr. Véronique Lambert in Afl. 4 “De Guldensporenslag” (beeld VRT)